BEÏNVLOEDING EN COMMUNICATIE

Het belang van contact en verbinding

Communicatie heeft de status verworven dat het middel een cruciale factor bij veranderingen is. Zonder communicatie is de kans op het bereiken van project- of programmadoelstellingen, en dus van de verandering, klein. ‘Communicatie als effectief beïnvloedingsinstrument’ boeit me. Het is echter een domein waar we nog onvoldoende vat op hebben. Onderzoeken wijzen uit dat bedoelde effecten uitblijven na communicatiecampagnes. Daaruit mag je voorzichtig concluderen dat de wijze waarop we het middel communicatie tot nu toe inzetten, nog niet effectief genoeg is. Hoe kan het wel?

Beïnvloeding is een belangrijk aanknopingspunt voor programma’s. Je hebt een doel waar je anderen warm voor moet krijgen. Hoe krijg je hen met behulp van communicatie zover om met je mee te reizen? En over welke ‘communicatie’ hebben we het dan? Communicatie kent veel definiëringen. Het is onbegonnen werk ze allemaal op te sommen. Als je het begrip ontdoet van zijn glans, kun je zeggen dat als je een zender, een ontvanger en een boodschap hebt én zender en ontvanger zijn zich bewust van elkaar, er van communicatie sprake is. Het is een proces van delen van informatie, symbolen, verhalen en betekenissen. Maar communicatie is zo veel (kleur)rijker dan dat.

Communicare < Latijn commūnicāre ‘deelnemen (aan)’, een afleiding van het bn. commūnis ‘gemeenschappelijk’.
Contact [aanraking] < Latijn contactus = contagio [aanraking, besmetting, invloed], van contingere (verl. deelw. contactum) [aanraken, tot iemand in betrekking staan], van com [samen] + tangere [aanraken].

In mijn ogen gaat communicatie over contact hebben.  Met contact bedoel ik: je hebt je verplaatst in de ander en je voelt elkaar aan. Communicatie is een elementair proces waarin je informatie, verhalen, symbolen en betekenissen deelt om contact te hebben met de stakeholders in een programma. Om iets gemeenschappelijks te maken; van elkaar. Het effect daarvan is dat anderen bijdragen aan het strategische doel dat je wil bereiken omdat het, óók van hen is. Je werkt aan eigenaarschap.

Hoe geef je de communicatie effectief vorm als verandering op komst en gaande is? Oftewel, hoe kan communicatie eraan bijdragen dat anderen hun inspiratie, energie en kunde willen inzetten om tot het gewenste doel van het programma te komen? In ‘Bouwstenen voor effectieve programmacommunicatie’  geef ik je tips.

De functies van communicatie

Een vraag die hieraan eigenlijk vooraf gaat is welke functies communicatie in een programma heeft? De communicatie moet bijdragen aan het succesvol richten, inrichten en  verrichten van het programma . Het is niet doelloos. Programmacommunicatie heeft meerdere functies. Volgens Bos, Van Loon en Licht (2013) is dit: legitimeren van het programma, commitment creëren en het informeren van mensen over het proces van het programma. Volgens Van Hasselt, Benthem en Huijts (2006) gaat programmacommunicatie over naamsbekendheid genereren, legitimeren, creëren van vertrouwen in de aanpak, samenhang bieden in de verschillende inspanningen en doelen en kweken van bereidheid om mee te werken.
Ik zou er graag nog een functie aan toe willen voegen. Programmacommunicatie heeft de functie om de relatie tussen de stakeholders en het programma te verstevigen. De waardes die je hiermee creëert zijn vertrouwen en invloed. Uit onderzoek blijkt dat vertrouwen in de zender een van de belangrijkste factoren voor effectieve communicatie is. Met vertrouwen reguleer je de relatie en oefen je invloed uit. Een programma heeft geen macht over maar wel invloed nodig om de doelstellingen te halen. Invloed betekent dat je het creërende vermogen hebt om iets tot stand te brengen. Een stevige relatie is daarbij een voorwaarde.

Vanuit het perspectief van de zender

De functies legitimeren en informeren van mensen over het proces gaan uit van het perspectief van de zender. We prikken de injectienaald erin. “Ik zend over mijn programma, zodat zij gaan denken en doen wat ik wil opdat de doelen worden bereikt”. Uit eigen ervaring, maar relevanter, uit onderzoek blijkt echter dat er geen enkel verband is tussen wat verzonden is en hoe het ontvangen wordt (Thijs Homan, 2013). Daarom mijn pleidooi om de draai te maken. Leer denken vanuit het perspectief van de ontvanger.

Vanuit het perspectief van de ontvanger

Voor een goede regie in je programma, voor een goede samenwerking, voor effectieve inzet van jezelf als regisseur, is het belangrijk dat je de communicatie laat aansluiten bij de ontvanger en zijn context. ‘Mensen willen gehoord en begrepen worden. Je moet in staat zijn om de werkelijkheid van anderen te zien en te begrijpen. Om het normen- en waardenpatroon van de ander te omarmen’, schrijft Hans Licht (in Regievoeren zonder macht, 2013). En omdat te kunnen doen zal je de relatie met de ander moeten verstevigen.

Bezieler

De bezieler of motor opdat al deze functies tot hun recht komen, is het waarachtige contact. De kern van programmacommunicatie is dat je denkt vanuit de ontvanger en aansluit bij zijn context en beleving.